معرفی کلیات رشته روماتولوژی کودکان
روماتولوژی کودکان، شاخه ای نوین از طب داخلی کودکان است که در دهه های اخیر شکل گرفته و برای بسیاری از افراد تصور اینکه کودکی نوپا دارای روماتیسم باشد، بسیار عجیب و دور از ذهن بنظر میرسد. دردهای عضلانی استخوانی از شکایات شایع در سنین رشد است که جهت تشخیص علت و درمان آن و رفع نگرانی، والدین ممکن است مراجعات متعدد به پزشکان مختلف داشته باشند.تورم و درد مفصل در کودکان ممکن است خود را بصورتهای گوناگون از جمله عدم انجام فعالیت معمول و بازیهای روزانه کودک، امتناع از نشستن و یا ایستادن و یا لنگش خود را نشان دهد. تورم مفصل طول کشیده در بسیاری از موارد بدون درد است و تشخیص آن در کودکی با جثه و مفاصل کوچک ممکن است برای والدین یا همکاران پزشک مشکل باشد. بسیاری از موارد ورم مفصلی در کودکان بصورت واکنشی بدنبال برخی از عفونتهای میکروبی و ویروسی ایجاد میشود. گاهی مصرف داروی خاصی پس از مدتها ایجاد علایم عمومی و سیستمیک مفصلی و پوستی در کودکان میکند. مواردی از ورم مفصلی میتواند در زمینه بیماریهای خونی، متابولیک و ذخیره ای، بیماریهای ارثی و خانوادگی، بیماریهای خود التهابی، واسکولیتها،عفونتها، واکسیناسیون،آرتریت ناشناخته کودکان و نوجوانان(JIA)،لوپوس و دیگر بیماریهای روماتیسمی و بیماریهای بافت همبند اتفاق بیفتد. حیطه دیگری از علم روماتولوژی کودکان بیماریهای سیستمیک دیگری نظیر لوپوس اریتماتوی سیستمیک(SLE)،اسکلرودرمی، درماتومیوزیت کودکان ونوجوانان(JDM)،تب روماتیسمی حاد(ARF)، واسکولیتها از جمله کاواساکی و هنوخ، بیماریهای خود التهابی سیستمیک وتبهای دوره ای ، و بیماریهای خودالتهابی استخوانی است. اسپوندیلو آرتروپاتیها، آرتریت سوریاتیک،یوئیت همراه با آرتریت،سارکوئیدوز، بیماری بهجت، دردهای عضلانی اسکلتی غیر التهابی و سندرمهای تشدید درد نظیر فیبرومیالژی از حیطه های دیگر روماتولوژی کودکان است.
تشخیص صحیح و سریع بیماریهای روماتیسمی از مهمترین پایه های درمان موثر و کاستن از عوارض بیماری در کودکان است . کودکان دایما در حال رشد میباشند و بیماری و درمان آن میتواند روی زندگی حال و آینده آنها تاثیر گذار باشد.
در سرزمین ما ایران، رشته روماتولوژی کودکان همانند کودکان نوپاست و در حال حاضر تنها دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران دارای دپارتمان آن میباشد.
- دردهای عضلانی اسکلتی چیست؟ تعریفی از درد رشد در کودکان داشته باشید.
دردهای عضلانی اسکلتی از مشکلات شایع دوران کودکی است. در موارد حاد مانند تروما کشف علت ساده است اما در موارد مزمن چون توصیف درد در کودکان مشکل است منجر به بروز اظطراب در کودک و والدین میگردد.
واژه دردهای رشد ((Growing painممکن است به اشتباه برای توصیف بیماریهای روماتولوژی یا غیر روماتولوژیک استفاده شود. علل غیر روماتولوژیک نسبت به بیماریهای روماتولوژی علت شایعتری برای دردهای عضلانی اسکلتی در کودکان است.
دردهای کرامپی و عمیق دو طرفه در پشت پاها و رانها که اغلب غروب و یا شب اتفاق میفتد و گاهی باعث بیدار شدن کودک از خواب میشود. هیچوقت صبحها نیست . معاینات نکته خاصی ندارد و یافته ای به نفع ورم مفصلی، درد حین فشار دادن عضلات و یا ضعف عضلات وجود ندارد و در صورت انجام آزمایشات و گرافی رادیولوژی همگی طبیعی هستند.
- چقدر شایعه و چه تعداد از کودکان ما ممکنه گرفتار بشن؟
10 تا 20 درصد کودکان سنین مدرسه دارای دردهای رشد یا به عبارتی دیگر دردهای خوش خیم عضلانی اسکلتی هستند. معمولا در سنین زیر 10 سال و بیشتر از همه در کودکان 3 تا 7 ساله اتفاق میفتد. در پسر بچه ها شایعتر از دختربچه ها است هر چند که در برخی منابع دختران را با درگیری شایعتر ذکر کرده اند و در منابع فوق تخصصی این رشته درگیری در هر دو جنس یکسان ذکر شده است.
- علت دردهای رشد چیست؟ چرا بعضی کودکان دچار درد میشوند و برخی دیگر خیر؟
واقعیت اینست که تاکنون علت اصلی ایجاد این دردها شناخته نشده است. اگر چه در کودکان در حال رشد این دردها اتفاق میفتد اما حقیقتا بدلیل خود رشد ایجاد نمیشوند کما اینکه در محلهای رشد استخوانی ایجاد نمیگردند و در فازهای تشدید رشد تشدید نمیگردند و در کودکان دارای درد رشدشان مختل نمیگردد. چند عامل محتمل شامل خستگی، اختلالات خفیف ارتوپدی و وضعیتی، سندرم پاهای بیقرار و استفاده بیش از حد از اندامها میباشد. همراهی آن با دردهای راجعه دیگر نظیر سردرد و درد شکم دیده شده است. حساسیت بیشتر به درد، واکنش بیشتر به موقعیتهای استرس آور، و علایم افسردگی بیشتر در این کودکان دیده شده است. آستانه پایینتر درد در مقایسه با دیگر کودکان در مطالعات دیگری مشاهده گردیده است. استحکام پایین استخوان، اختلالات بیو مکانیک و اضطراب مادر از دیگر عوامل مطرح است.
- کودکی دچار درد در اندامهاست، از کجا بفهمیم دردها ماهیت خوش خیم داشته و مربوط به رشد کودک است؟
دردهای رشد معمولا دارای ویژگیهایی هستند: بطور تیپیک در اواخر روز و یا شب اتفاق میفتند و یا ممکن است کودک را از خواب بیدار کنند. درد ممکن است بقدری شدید باشد که با فعالیت طبیعی کودک تعارض ایجاد کند و مشکلاتی در خواب او بوجود آورد. درد اختصاصا مرتبط با مفاصل کودک نیست. در لمس و فشردن مفصل ، عضله و استخوان درد ایجاد نمیشود. درد حداقل یک بار درماه و برای حداقل سه ماه وجود دارد با دوره ای فارغ از درد چند روزه بین آنها. درد با فعالیت تشدید شده در روز بیشتر میشود. هرچند که میتواند از چند دقیقه در تا چند ساعت باشد و از هر روز تا هرچند ماه یکبار . معاینه فیزیکی کاملا نرمال است. در صورت بررسیهای آزمایشگاهی و یا رادیولوژیک نرمال است.
- چه بیماریهای دیگری میتواند خود را بصورت دردهای عضلانی اسکلتی نشان دهد؟
بیماریهای زیادی در تشخیص افتراقی دردهای عضلانی اسکلتی کودکان قرار میگیرد ولی برخی از آنها از نظر نیاز به بررسی بیشتر، درمان و یا تحت نظر قرار دادن کودک در اولویت و اهمیت قرار میگیرد که شامل موارد ذیل است:
دردهای تومورهای استخوانی اغلب متناوب بوده و با گذشت زمان بر شدت آنها افزوده میشود و درد آنها اغلب یکطرفه میباشد. درد سارکوم یوئینگ ممکن است برای مدتی مثلا چند هفته تا چند ماه خودبخود از بین برود.برخلاف دردهای رشد که یکطرفه هستند درد تومورهای استخوانی یکطرفه هستند. در استوئید استوما درد در یک اندام تحتانی است و ممکن است متناوب بوده و شب هنگام تشدید گردد. در لوسمی علایم سیستمیک نظیر تب، رنگ پریدگی و یا کاهش وزن ممکن است وجود داشته باشد.
- در موارد لزوم چه ارزیابیهایی ممکن است برای دردهای عضلانی اسکلتی خوش خیم بعمل آید؟
در مواردی که با دردهای راجعه خودمحدودشونده در اندام تحتانی مواجه هستیم یک شرح حال کامل و معاینه فیزیکی کامل توسط پزشک ضروریست. شرح حال باید موارد ذیل را شامل گردد.
به فکر کسب سود ثانوی ناشی از ابراز درد توسط کودک باشید. کودک آزاری نیز میتواند بندرت خود را بصورت دردهای شبانه نشان دهد.
- استرس های اخیر بیمار و خانواده چه بوده است؟
- معاینه:
- ارزیابی بیشتر – در موارد ذیل ممکن است لازم شود:
این ارزیابیها ممکن است شامل انجام CBC، ESR،CRP و یا گرافیهای ساده باشد. وجود هرگونه اختلال در هر کدام از اینها تشخیص درد رشد را رد میکند.
- درمان دردهای رشد چیست؟
