دکتر محمدعلی حیدرنیا مدیرگروه بهداشت و پزشکی اجتماعی مقاله ای درخصوص روزه داری آگاهانه و اصلاح شیوه زندگی منتشر نمود.

متن مقاله به این شرح است:

 

"بنام خدا"

روزه داری آگاهانه و اصلاح شیوه زندگی

ماه مبارک رمضان و اعمال مربوط به آن  مخصوصاً فریضه روزه داری فرصت و ابزار مناسبی است تا به اصلاح شیوه زندگی خود پرداخته و حرکتی را آغاز کنیم تا به شیوه زندگی سالم تری دست یابیم که نمود عینی آن در زندگی ما طول عمر با عزت است.

مطالعات نشان داده اند که برای دستیابی به شیوه زندگی سالم مهمترین عامل داشتن انگیزه است و سازمانهای سلامتی برای ایجاد انگیزه در مردم جوامع خود هزینه های فراوانی را انجام میدهند تا زمینه ای فراهم شود و انگیزه ای ایجاد شود تا مردم به تغییر شیوه زندگی خود فکر کنند و درصورت امکان این تغییرات را هر چند کوتاه تمرین کنند.

ماه مبارک رمضان و روزه داری در این ماه که برخواسته از باورهای دینی مردم است از طریق ایجاد یک فرصت عملی یک ماهه در تغییر شیوه زندگی روزمره مردم می تواند زمینه ساز تغییرات و اصلاحات دائمی در شیوه زندگی باشد و این واقعا فرصت گرانبهایی است که نباید از دست داد و زمانی این فرصت گرانبها تر میشود که به معنی و مفهوم روزه داری آگاهانه و هدف نهایی آن توجه داشته و این فرصت یک ماهه را تمرینی برای همه سال بدانیم.

برای درک عمیقتر این موضوع یعنی تاثیر روزه داری آگاهانه بر شیوه زندگی سالم دو مطلب اساسی و مهم مورد بحث قرار میگیرد:

1.اهمیت و هدف روزه داری

2.تعریف شیوه زندگی سالم و عوامل موثر برآن

و پرواضح است که با دریافت صحیح این دو مطلب تاثیر روزه داری آگاهانه بر شیوه زندگی سالم خودبخود دریافت و روشن میشود.

1-اهمیت و هدف روزه داری :

  عملی آگاهانه تلقی میشود که فاعل آن عمل به طور صحیح و دقیق هدف نهایی از آن عمل را بداند و به آن باور داشته باشد. قرآن کریم که خود واضع و تشویق کننده به روزه داری است به صورت شفاف و مبین هدف نهایی از روزه داری را در سوره بقره آیه 183 بیان  می فرماید:

  يا أيّها الّذين آمنوا كتب عليْكم الصّيام كما كتب على الّذين من قبْلكمْ لعلّكمْ تتّقون .  " ای اهل ایمان روزه بر شما واجب شد چنان که بر امتهای گذشته واجب شده بود ، باشد که پرهیزکار شوید" .

  با توجه به این آیه شریفه هدف نهایی از روزه داری تقوای الهی است و روزه داری آگاهانه آن است که فرد روزه دار این هدف را فراروی خود داشته و به آن توجه کند . دراین رابطه ضروریست که معنی و مفهوم تقوی که از واژه های مهم و فراوان قرآنی است مرور شود.

  واژه تقوی و کلمات هم خانواده آن نزدیک به 258 بار در قرآن کریم ذکر شده است و این بیان اهمیت موضوع تقوی است .

  برای لغت تقوی در احادیث و تفاسیر علیرغم ثابت بودن پایه و زیر بنا  معانی گوناگونی ذکر شده است که بطور خلاصه می توان گفت که تقوی عبارتست از : نگهداری و حفاظت از چیزی که اذیت و آزار میرساند . حال اگر این تقوی الهی باشد یعنی پرهیز از هر چیزی که انسان را از رسیدن به قرب الهی و سعادت باز میدارد.

در حقیقت می توان گفت که واژه تقوی یک واژه پیشگیری است . یعنی پیشگیری از موانع و عواملی که ما را در رسیدن به مقصد باز میدارد و شاید در همین جا  بتوان واژه جدیدی را بنام تقوای سلامتی مطرح و پیشنهاد کرد. و اگر سلامتی را آسایش کامل جسمی ، روانی ، اجتماعی و معنوی بدانیم، تقوای سلامتی یعنی پرهیز و اجتناب از هر چیزی و از هر عامل خطری که مانع رسیدن ما به سلامتی کلی در همه ابعاد آن میشود.

  و بیان کلی تقوی به عنوان هدف نهایی روزه داری آگاهانه دراین کلام پیامبر گرامی اسلامی متبلور است که میفرماید:

  امت من با روزه گرفتن بر هوا و هوس خویش چیره شده و به سراغ کارهای ناروا نمی روند.

و در اینجا هوی و هوس از عوامل خطر رسیدن به قرب الهی هستند و با تفکر در مطالب فوق که هر چند بصورت خلاصه بیان شد ابزار رسیدن به تقوی ، اصلاح درشیوه زندگی است که در اوج آن تقوای الهی بوده و در این مسیر تقوای سلامتی نیز حاصل میشود ( با توجه به تعریف ابعاد سلامتی) .

2- شیوه زندگی سالم :

شیوه زندگی سالم یعنی ما به گونه ای زندگی کنیم که در همه ابعاد سلامتی از جمله سلامت جسمی ، روانی ، اجتماعی و معنوی روزبروز به سمت بهترشدن حرکت کنیم و این شیوه زندگی متاثر از باورهای مذهبی ، فرهنگی و اجتماعی مردم هر جامعه می باشد.

سازمان بهداشت جهانی پارامترها و اجزا شیوه زندگی سالم را ده مورد زیر معرفی می کند:

1.       توانمندی در کنترل استرس های روزمره زندگی

2.      داشتن تغذیه خوب و مناسب

3.     فعالیت بدن منظم

4.     تقویت عادات خوب زندگی

5.     کاهش و دوری از عادات بد زندگی

6.      تقویت عادات خوب سلامتی

7.     کاهش و دوری از عادات بد سلامتی

8.     مصرف کننده آگاه بودن

9.      آشنایی با کمک های اولیه

10.   دسترسی به نظام ارائه خدمات مناسب

سازمان بهداشت جهانی از این عوامل دهگانه سه مورد اول را دارای بیشترین تاثیر در شیوه زندگی سالم معرفی میکند.

سازمان بهداشت جهانی مستند به آمار و ارقام جهانی اعلام می کند که اصلاح شیوه زندگی و حرکت به سوی شیوه زندگی سالم مهمترین ابزار برای ارتقای سطح سلامت فرد و سلامت جامعه می باشد.

پرواضح است که پی آمد داشتن یک زندگی سالم و بهتر در همه ابعاد سلامتی یعنی سلامت جسمی ، روانی ، اجتماعی و معنی باعث کاهش بیماریها، مرگ ومیر ، ناتوانی ها و کاهش مشکلات اجتماعی در فرد و به تبع آن در جامعه خواهد شد. هدف نهایی داشتن یک زندگی به شیوه سالم ، طول عمر با عزت می باشد. همان که پدربزرگ ها و مادربزرگ های ما برایمان آرزو میکردند که میگفتند فرزندم خداوند طول عمر با عزت به تو بدهد.

با آگاهی از اعمال ماه مبارک رمضان و مخصوصاً فریضه روزه داری و باز مخصوصاً آنجا که ذکر میشود که روزه داری فقط امساک از خوردن و آشامیدن در وقت معین نیست بلکه روزه گفتاری ، روزه پنداری و روزه شنیداری و روزه دیداری ، روزه کرداری و ...... نیز مورد توجه می باشد.

با این آگاهی ها در می یابیم که روزه داری آگاهانه براکثریت اجزا شیوه زندگی اثرمستقیم و بر چند مورد باقیمانده اثر غیرمستقیم دارد.

آیا فردیکه فریضه روزه داری را آگاهانه انجام میدهد با کنترل رفتار خود که برخواسته از تعهدات دینی و باور به هدف نهایی روزه داری می باشد. زندگی آرامتر و بدون استرس تری را در این یکماهه تجربه نمی کند. آیا این تغیر یک ماهه زمینه ساز و انگیزه برای تغییرات دائمی در کاهش استرس نمی باشد؟

آیا فردیکه به لحاظ باور دینی در یک ماهه ماه رمضان عادات بد زندگی خود را ترک می کند زمینه ساز ترک این عادات برای همیشه عمر نیست؟

آیا فردیکه بنا به باور دینی خود در ماه مبارک رمضان یک مصرف کننده آگاه میشود و هر چیزی را نمی خورد ، هر حرفی را نمی زند ، هر حرکتی را انجام نمی دهدو برای هرمسئله اول فکر میکند و بعد انجام میدهد. آیا این تمرین مهمی برای تداوم این حرکات درطول سال نیست ؟ از این آیاها فراوان میتوان ذکر کرد . خود می توانید این آیاها را لیست کنید.

نتیجه گیری : 

روزه داری آگاهانه و با هدف و تمرین یک ماهه آن ابزار مناسبی برای ایجاد انگیزه در تغییر در شیوه زندگی برای همیشه و همه ابعاد سلامت ، یعنی بعد جسمی ، روانی ، اجتماعی و معنوی می باشد.                                                                                                                                                                                    

  " پایان "

دکتر محمدعلی حیدرنیا